Thulo Kukurdahino, ठूलो कुकुरदाहिनु, Smilax ovalifolia ~ NepalAyurveds.com

यो मोटो लाम्चो पात, ठूलो- लामो झ्याङ १८०० मिटरसम्म सर्वत्र पाइन्छ । यसको कलिलो काच्चो मुनाले रगत सफा गर्छ, भोक जगाउँछ, सबै हेपाटाइटिस - कमलपित्त सन्चो गर्छ । मासिक गडबढी, प्रदर, गर्भाशयको ज्वर, यौनरोग, रक्तविकार आदिमा लाभ पुऱ्याउँछ । यसले पित्तवातज्वर, गाँठा-गिर्खा निक्लने, मधुमेह, आन्द्राको घाउ, मृगौला, फियोको रोगमा फाइदा गर्छ । मात्रा : ५-१० ग्राम २-३ पटक ।

परिचय

ठूलो कुकुरदाहिनु (Smilax ovalifolia) नेपालमा पाइने एक औषधीय गुण भएको बुटी हो। यो Smilacaceae परिवारमा पर्छ। यसको वैज्ञानिक नाम Smilax ovalifolia हो भने सामान्यतया यसलाई "ठूलो कुकुरदाहिनु" भनेर चिनिन्छ। यो बुटी नेपालका विभिन्न भेगमा प्राकृतिक रूपमा उम्रने गर्छ। यसको मूल, पात र डाँठले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचार गर्न सक्षम छ। आयुर्वेदिक, यूनानी र पारम्परिक चिकित्सामा यसको प्रयोग लामो समयदेखि गरिँदै आएको छ।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

ठूलो कुकुरदाहिनु नेपालको तराई, पहाड र हिमाली क्षेत्र (१८०० मिटर सम्म) मा पाइन्छ। यो जंगल, झाडी, र खोल्साको किनारमा स्वतः उम्रने गर्छ। नेपाल बाहेक यो भारत, चीन, बंगलादेश, म्यानमार, थाइल्याण्ड, श्रीलंका लगायतका दक्षिण एसियाली र दक्षिण-पूर्वी एसियाली देशहरूमा पनि पाइन्छ।

शारीरिक गुणहरू

वनस्पतिक विवरण: ठूलो कुकुरदाहिनु झ्याङ्ग फैलने प्रवृत्तिको बुटी हो। यसको डाँठ काँडादार हुन्छ।
पात: यसका पातहरू मोटो, लाम्चा, अण्डाकार (oval) आकारका हुन्छन्।
फूल र फल: यसमा साना हरिया फूलहरू फुल्छन् र पाकेपछि रातो वा कालो फल लाग्छ।
मूल: यसको जरा गाढा खैरो रंगको हुन्छ र औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ।

औषधीय गुणहरू

ठूलो कुकुरदाहिनुको विभिन्न भागहरूमा निम्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्:

रक्तशोधक: यसले रगतलाई सफा गर्छ र रक्तविकार नाश गर्छ।
ज्वरनाशक: पित्तज्वर, वातज्वर लगायत विभिन्न प्रकारको ज्वरमा लाभदायक छ।
पाचक: यसले भोक बढाउँछ र पाचन प्रणालीलाई मजबूत बनाउँछ।
मूत्रवर्धक: मृगौला, फियोको रोगमा फाइदा गर्छ।
यकृत उपचार: हेपाटाइटिस (कमलपित्त) लगायत यकृतका रोगहरूमा प्रभावकारी छ।
स्त्रीरोग निवारक: मासिक धर्मको गडबडी, प्रदर, गर्भाशयको ज्वर, यौनरोग आदिमा उपयोगी छ।
मधुमेह नियन्त्रण: यसले रक्तशर्करा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ।
घाउ चाउपचार: आन्द्राको घाउ, गाँठा-गिर्खा, चिलाउ लगायतका त्वचाका समस्यामा लाभदायक छ।

फाइदा र प्रयोग

रक्तसफाई: यसको जराको काढा बनाएर खानाले रगत सफा हुन्छ।
पाचनशक्ति बढाउन: यसले पेटको अम्लता, अपच, अल्सर जस्ता समस्याहरू कम गर्छ।
मासिक धर्म नियमित गर्न: स्त्रीहरूले यसको सेवन गर्दा मासिक धर्म नियमित हुन्छ।
मधुमेह नियन्त्रण: यसले इन्सुलिन संवेदनशीलता बढाउँछ।
ज्वर उतार्न: पित्त र वातजन्य ज्वरमा यसको काढा दिनु फाइदाजनक छ।

प्रयोग विधि

काढा बनाउने: ५-१० ग्राम सुकेको जरा पानीमा उमालेर दिनमा २-३ पटक सेवन गर्न सकिन्छ।
चूर्ण: यसको जरालाई पिँधेर चूर्ण बनाइन्छ र २-३ ग्राम मात्रामा शहद वा पानीसँग मिसाएर खान सकिन्छ।
अरु संग मिसाएर: अन्य जडीबुटीहरू जस्तै गोखुरा, नीम, तुलसी संग मिसाएर औषधीय प्रयोग गर्न सकिन्छ।

संकलन र संरक्षण

संकलन: यसको जरा वर्षायाम वा हिउँदमात्र नभएको समयमा खन्नुपर्छ।
संरक्षण: संकलन गरेपछि जरालाई धूपमा सुकाएर एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नुपर्छ।

निष्कर्ष

ठूलो कुकुरदाहिनु (Smilax ovalifolia) नेपालमा सजिलै पाइने एक महत्त्वपूर्ण जडीबुटी हो। यसले रक्तशोधन, पाचन, मधुमेह नियन्त्रण, यकृत रोग, स्त्रीरोग लगायत धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्षम छ। यसको उचित मात्रामा सेवन गर्दा स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। तर, अधिक मात्रामा सेवन गर्दा नराम्रो असर पनि हुन सक्छ। त्यसैले, आवश्यक परेमा आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह लिनु उपयुक्त हुन्छ।

1. Introduction

Thulo Kukurdahino, also called Smilax ovalifolia or big dog‑thorn in English, is a climbing vine found up to 1,800 m in Nepal. It’s part of the lily family and known for its large leaves and twisted stems. Many people use it in traditional medicine because it's considered helpful for many health issues

2. Where It Grows

In Nepal: It grows in forests nearly everywhere, especially in hilly areas up to 1,800 m.
Elsewhere: You can also find it in India, China (southern), Myanmar, Thailand, Vietnam, Bangladesh, Cambodia, Laos and more

3. Physical Properties

Vine: Climbs using tendrils; stems are woody, sometimes thorny, up to 10 m long and 1 cm thick
Leaves: Oval to round, thick and leathery, roughly 12–26 cm long and 8–20 cm wide, pale underneath with distinct veins
Flowers: Small, greenish-white, appear in round clusters (umbels) in Sept–Oct
Fruit: Red berries, 9–12 mm wide, each with one or two seeds .

4. Medicinal Properties

Rich in phenolics and flavonoids, which are antioxidants.
Contains steroids, tannins, saponins, carbohydrates, proteins, alkaloids, glycosides, and more
Lab tests show it can fight bacteria (like E. coli and S. aureus) and antioxidants neutralize harmful “free radicals” .

5. Health Benefits

Traditional healers and scientific studies suggest these benefits:

Blood purifier & liver help: Cleans blood and helps with jaundice (hepatitis) and liver issues
Appetite stimulant: Can help with loss of appetite .
Digestive aid: Helps with stomach pain, ulcers, diarrhea, dysentery, and gastric issues .
Diuretic/detox: Increases urine and helps remove toxins
Anti-inflammatory & pain relief: Eases joint and muscle pain, arthritis, rheumatism .
Wound and skin care: Treats wounds, skin diseases, scabies, sores
Reproductive & gynecological support: Helps menstrual problems, uterine fever, excessive discharge, impotence, fertility .
Urinary & kidney support: Aids urinary complaints, kidney problems .
Antiseptic & antimicrobial: Fights bacteria, fungi, and can neutralize snake bite toxins .

6. Advantages

Natural and accessible: Grows wild and can be foraged locally.
Versatile: Root, leaves, young shoots each used differently.
Scientifically backed: Studies confirm antioxidant and antibacterial effects.
Affordable: Easily harvested and processed without expensive equipment.

7. Common Uses

Herbal tea/decoction: Boil roots, stems, leaves for a herbal drink.
Paste/poultice: Crush parts of the plant and apply to wounds or the skin.
Soup or food: Tender shoots can be boiled or eaten fresh as a vegetable
Tincture or extract: Stronger versions for specific health issues.

8. How to Use It

Dosage: Traditionally 5–10 g (dry or fresh) 2–3 times a day.
Make decoction:

Wash and chop root/rhizome (or stems).
Boil in water (e.g., 1–2 cups water, 5–10 g plant material).
Simmer 10–15 minutes.
Strain and drink.

Make paste: Grind fresh parts; apply on affected skin.
Eat tender shoots: Wash, boil like spinach or eat fresh, but they taste bitter so mixing them helps

9. Harvesting & Preservation

When: Harvest anytime the plant is leafy; shoot harvest during monsoon for softness .
How: Dig roots/rhizomes; cut stems; pick tender shoots and leaves.
Drying:

Lay in shade with airflow until crisp dry.
Keep in airtight jars—lasts for months.

Freezing: Clean shoots and freeze in bags for a few weeks.
Refrigeration: Store fresh shoots in water in fridge like asparagus; they stay fresh 3–4 days .

10. Safety & Precautions

Generally very safe in traditional doses.
Too much may cause kidney stress or low blood sugar—avoid large doses if diabetic or with kidney issues
Rare allergic reactions might occur—stop use if skin irritation develops.

11. Conclusion

Thulo Kukurdahino (Smilax ovalifolia) is a powerful, wild medicinal vine in Nepal. Easy to find, it has healing roots, leaves, and shoots that help with digestion, detox, immune support, skin wounds, arthritis, kidney issues, reproductive health, and more. Scientific studies back up its antioxidants and antimicrobial properties. You can use it dried, fresh, boiled, paste‑style, or in soups. When harvested and preserved properly, it stays usable all year.

By understanding harvesting, preparation, safe limits, and its wide uses, you can integrate this herb into your kitchen or first‑aid shelf. But if you have serious health issues or take medications, check with a healthcare provider before using it regularly.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :