Kode Banso, कोदे बन्सो, Eleusine indica, ~ NepalAyurveds.com

Kode Banso, कोदे बन्सो, Eleusine indica,

यो २-३ फिट अग्लो, सेतो कोदोझैँ फुल्ने, सर्वत्र पाइन्छ । पशुहरूका लागि पौष्टिक घाँसले राम्रो दूध-घ्यू बन्छ। यसको डाँठ र फूलले गर्मी फाल्छ, पित्तनाश गर्छ, शीतलता दिन्छ, दिमागलाई शक्ति प्रदान गर्छ । यसको गेडाले पौष्टिकता दिन्छ, जोर्नी दुख्ने, मधुमेह, हाडको रोग इत्यादि सन्चो गर्छ । यो घाँसको नलमा गुलियो हुन्छ जो शक्तिदायक मानिन्छ । मात्रा : ३-५ ग्राम २-३ पटक । यसको खोले / रोटी / भात खाएर बल बढाउन सकिन्छ ।

परिचय

कोदे बन्सो (Eleusine indica) एक प्रकारको सामान्य घाँस हो जुन नेपालका विभिन्न भू-भागमा पाइन्छ। यो घाँस २-३ फिट अग्लो हुने गर्छ र यसको फुल सेतो कोदाको जस्तै देखिन्छ। यसलाई अंग्रेजीमा "Goosegrass" वा "Wiregrass" भनिन्छ। यो घाँस नेपालका तराई, पहाड र हिमाली क्षेत्रमा पनि पाइन्छ। यसको विशेषताले गर्दा यसलाई पशुपालन र आयुर्वेदिक औषधीका रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

नेपाल र अन्य देशमा उपलब्धता

कोदे बन्सो नेपालभरि सजिलै पाइने एक सामान्य घाँस हो। यो तराईदेखि हिमाली क्षेत्रसम्म, खेतबारी, बाटो छेउ, र ओझेलमा उम्रिन्छ। नेपाल बाहेक यो भारत, चीन, बंगलादेश, थाइल्याण्ड, अफ्रिका, अमेरिका, र अन्य धेरै देशहरूमा पनि पाइन्छ। यो विश्वभरि उष्ण र समशीतोष्ण जलवायु भएका क्षेत्रहरूमा फैलिएको छ।

शारीरिक गुणहरू

कोदे बन्सोको डाँठ पातला र लामा हुन्छ भने यसको फूल सेतो र कोदाको फूलजस्तै देखिन्छ। यसको जरा पनि औषधीय गुणले भरिपूर्ण हुन्छ। यसको नल (डाँठ) मा गुलियो स्वाद हुन्छ, जसले गर्दा यसलाई पशुहरूले मन पराउँछन्। यसको बीउ सानो र गोलाकार हुन्छ।

औषधीय गुणहरू

कोदे बन्सोमा धेरै प्रकारका औषधीय गुणहरू पाइन्छन्, जसमा प्रमुख निम्नलिखित छन्:

शीतलता प्रदान गर्ने: यसको डाँठ र फूलले शरीरलाई चिसो पार्छ र गर्मी फाल्छ।
पित्तनाशक: यसले पित्त बढ्ने समस्यालाई नियन्त्रण गर्छ।
मस्तिष्क बलवर्धक: यसले दिमागलाई शक्ति प्रदान गर्छ र एकाग्रता बढाउँछ।
पौष्टिकता: यसको गेडा (जरा) ले शरीरमा पौष्टिक तत्व पुर्याउँछ।
जोर्नी, मधुमेह र हाडको रोगमा फाइदा: यसले जोर्नी दुखाइ, मधुमेह, र हाडसम्बन्धी रोगहरूमा लाभदायक हुन्छ।

फाइदा

पशुहरूका लागि पौष्टिक घाँस हुनाले दूध र घ्यू बढाउँछ।
मानिसहरूले यसको रोटी, खोले, वा भात बनाएर खाँदा शरीरमा बल बढ्छ।
यसले शरीरलाई चिसो पार्छ र गर्मीको असर कम गर्छ।
यसले रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउँछ।

प्रयोग विधि

यसको डाँठ, पात, र जरालाई पानीमा उमालेर काढा बनाएर पिउन सकिन्छ।
यसको गेडालाई पिँधेर रोटी वा खोले बनाएर खान सकिन्छ।
पशुहरूले यसलाई ताजै घाँसको रूपमा खान मन पराउँछन्।
औषधीय प्रयोगका लागि ३-५ ग्राम यसको चूर्ण दिनमा २-३ पटक सेवन गर्न सकिन्छ।

उत्पादन र संरक्षण

कोदे बन्सो प्राकृतिक रूपमा उम्रने घाँस हो। यसलाई विशेष खेती गर्न आवश्यक पर्दैन तर यसको उपयोगिता अनुसार यसलाई संरक्षण गर्न सकिन्छ। यसको डाँठ र पातहरू सुकाएर लामो समयसम्म राख्न सकिन्छ। यसको बीउ संकलन गरेर पछि रोप्न पनि सकिन्छ।

निष्कर्ष

कोदे बन्सो एक उपयोगी र पौष्टिक घाँस हो जसले मानिस र पशुहरू दुबैलाई फाइदा पुर्याउँछ। यसको औषधीय गुणले गर्दा यो आयुर्वेदमा महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। यसले शरीरलाई शक्ति प्रदान गर्छ र विभिन्न रोगहरूबाट जोगाउँछ। त्यसैले यसको संरक्षण र उपयोग गर्ने प्रचलन बढाउनु आवश्यक छ।

Introduction

Kode Banso, known in English as Eleusine indica (goosegrass, wiregrass, yard-grass), is a common annual grass reaching 2–3 ft (60–90 cm). It produces white millet-like flowers and thrives almost everywhere—in lawns, roadsides, fields, and disturbed lands Despite often being labeled a weed, it has deep roots in herbal medicine and livestock fodder.

Availability in Nepal & Abroad

Nepal: Grows abundantly throughout all regions—from Terai to hills—as “के DOM कODE बन्सो,” especially during warmer months, often overlooked yet widespread.
Worldwide: Native to Africa and Asia, it’s now found in tropical, subtropical, and temperate zones up to ~50° latitude Puerto Rico, Australia, North America, and Europe have it too, sometimes considered invasive .

Physical Properties

Growth form: Tufted or clump-forming annual with erect or semi-prostrate stems
Leaves: Alternate, long and narrow (3–7 mm), smooth or hairy; leaf sheath may have short ligules
Inflorescence: Digitate—spikelets radiating like goose feet (hence “goosegrass”); each spike has 4–7 florets
Height: Typically 30–90 cm
Flowers & seeds: Greenish-white, producing small seeds (caryopses), sometimes used as famine food
Physiology: Performs C₄ photosynthesis, flourishing in hot, sunny conditions

Medicinal Properties

Eleusine indica is rich in bioactive compounds—flavonoids, alkaloids, tannins, sterols, coumarins, phenols, etc. . Scientific and traditional uses:

Anti-inflammatory & analgesic: Flavonoids reduce swelling, helpful in arthritis, joint pain, cough, and haemoptysis
Antioxidant & hepatoprotective: Effective against carbon tetrachloride liver damage in rats; high phenolic content
Antimicrobial: Extracts active against E. coli, S. aureus, Salmonella
Diuretic & antipyretic: Used to reduce fever, increase diuresis, treat snakebites and liver complaints
Antimalarial & antiplasmodial: Ethanol extracts inhibit Plasmodium in mice
Antidiabetic: Leaf extract lowers blood sugar in diabetic rats
Digestive aid: Helps indigestion, constipation, bloating
Urinary & kidney support: Useful for UTIs, kidney stones and fluid retention .
Skin & wound care: Topical applications heal wounds, burns, eczema .
Respiratory support: For cough, bronchitis, lung inflammation .
Cardiovascular & metabolic: May aid blood pressure regulation, cholesterol, weight management .
Neurological & general tonic: Traditional use for headaches, mental strength, cooling the body .

Advantages over other herbs

Universal availability: Grows in any warm setting—even poor soil—making it accessible medicine
Multiple effects: One plant tackles fever, inflammation, infection, metabolism, and organ health.
Low toxicity: No known serious side effects; safe when used moderately . Consult healthcare providers if pregnant, diabetic, or on medication
Affordable & sustainable: Grows wild and regenerates fast—ideal for low-resource settings.

Uses in Real Life

For animals: Pasture grass that enhances livestock nutrition and milk quality (“पशुहरूका लागि पौष्टिक घाँसले राम्रो दूध‑घ्यू बन्छ”).
Coolant & liver therapy: Stalks and flowers traditionally said to reduce heat and treat jaundice/pitta (“गर्मी फाल्छ, पित्तनाश गर्छ…”).
Strength & bone health: Seeds are sweet and strengthening; root helps joints, bones, and diabetes (“यो घाँसको नलमा गुलियो… मात्रा: 3–5 g, 2–3×”).
Food uses: Seeds can be roasted and used in flatbread or porridge (“खोले/रोटी/भात खाएर बल बढाउन सकिन्छ”)

Using Methods

🫖 1. Tea/Infusion

Ingredients: 2–3 g dried aerial parts (leaves/stems).
Process: Steep in boiling water for 10–15 minutes. Strain and drink warm or cooled.
Dosage: 2–3 cups per day; ½ cup thrice daily for acute issues
Benefits: Diuretic, antipyretic, hepatoprotective, digestive, calming.

2. Decoction/Juice

Boil root for kidney, liver, carminative use; drink in small doses for fever and infections.

3. Poultice or Compress

Mash fresh leaves; apply warm to joints, wounds, burns, eczema—reduces swelling and pain

4. Tincture

Steep fresh plant in alcohol 4–6 weeks. Use drops for digestion, detox, inflammation.

5. Oxymel or Infused Water

Combine with honey and vinegar—used for cough, sore throat.

6. Food Additive

Mix dehusked seeds in bread (roti), rice (bhaat), or porridge to build strength .

Harvesting & Preservation

When: Harvest leaves & flowers before full bloom (morning is best for potency)
How: Use clean tools; rinse to remove dirt/pesticides.
Drying: Shade-dry thoroughly on mesh racks, covering to protect from dust.
Storing: Keep in airtight jars away from moisture and light, labeled with date. Dried herb lasts ~1 year; tinctures last longer.
Seed use: Roast lightly, grind when used fresh to preserve nutrition.

Conclusion

Eleusine indica (Kode Banso) is a humble grass with powerful potential. In Nepal and beyond, it’s abundant, inexpensive, and effective. From easing fevers and kidney issues to supporting digestion, metabolism, skin health, and joint pain, this plant truly is a “hundred‑healer.” With minimal processing—tea, poultice, tincture, or food—it offers sustainable, science-backed wellness.

Next time you see this “weed” in your backyard, know it holds centuries of traditional wisdom plus modern research highlighting antioxidants, antimicrobial, anti-inflammatory, antidiabetic, hepatoprotective, diuretic, and antimalarial powers .

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :