NepalAyurveds.com: Tephrosia purpurea

Kande sakinu ,काँडेसाकिनु, शरपोङ्खा, काँणेशाखिनु, Tephrosia purpurea

यो शीतोष्ण प्रदेशमा शुष्क हावापानी भएको ठाउँमा दुई वर्षभन्दा बढी बाँच्ने सानो झाडी हो । यसको सबै भागले दुखाइ दर्द र हाड - ढाडसम्बन्धी रोगमा विशेष लाभ पुयाउँछ । समस्त वातरोग, मासिक अधर्म, रगतको कमी इत्यादिमा फाइदा गर्छ । मात्रा : आधा- एक चम्चा २-३ पटक । यसको काँढापानी १ / १ माना, अर्क : १०-२० ग्राम, रस १०-५ ग्राम र टुक्रा चुस्नाले विशेष लाभ पुऱ्याउँछ । यसको फूल रक्तविकारमा चुस्दा अतिशीघ्र लाभ दिन्छ ।

परिचय

काँडेसाकिनु, जसलाई शरपोङ्खा वा काँणेशाखिनु पनि भनिन्छ, यो एक औषधीय

गुण भएको बोट हो। यो शीतोष्ण प्रदेशमा पाइने गर्छ र शुष्क हावापानी भएको ठाउँमा दुई वर्षभन्दा बढी बाँच्न सक्ने सानो झाडी हो। यसको वैज्ञानिक नाम Tephrosia purpurea हो। यो बोट नेपाल, भारत, श्रीलंका लगायत दक्षिण एसियाली देशहरूमा धेरै पाइन्छ। यसको मुख्य रूपमा औषधीय प्रयोग गरिन्छ र यसले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।

गुणधर्म

काँडेसाकिनुको सबै भागमा औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यसको मूल, पात, फूल, र बोक्रा सबैले दुखाइ, दर्द, र हाड-ढाड सम्बन्धी रोगहरूमा विशेष लाभ दिन्छ। यसमा एन्टी-इन्फ्लामेटरी, एन्टी-ब्याक्टेरियल, एन्टी-फंगल, र एन्टी-प्यारासिटिक गुणहरू पाइन्छन्। यसले रक्तशुद्धिकरण गर्ने, वातरोग नियन्त्रण गर्ने, र मासिक अधर्म जस्ता समस्याहरूमा पनि फाइदा गर्छ।

फाइदा

काँडेसाकिनुले धेरै प्रकारका स्वास्थ्य समस्याहरूमा लाभ दिन्छ। यसले निम्नलिखित फाइदाहरू प्रदान गर्छ:

दुखाइ र दर्द निवारण: यसले मांसपेशी र जोर्नीको दुखाइमा आराम दिन्छ।
हाड-ढाड सम्बन्धी रोग: यसले गठिया, जोर्नी दुख्ने, र हाड फुट्ने जस्ता समस्याहरूमा लाभ दिन्छ।
रक्तशुद्धिकरण: यसले रक्तलाई शुद्ध गरेर रक्तविकारहरूको उपचार गर्छ।
मासिक अधर्म: महिलाहरूमा हुने मासिक धर्म सम्बन्धी समस्याहरूमा यसले सन्तुलन कायम गर्छ।
रगतको कमी: यसले रक्ताल्पता (एनिमिया) जस्ता समस्याहरूमा पनि फाइदा गर्छ।
त्वचा रोग: यसले खटिरा, एक्जिमा, र अन्य त्वचा सम्बन्धी रोगहरूमा पनि लाभ दिन्छ।

प्रयोग विधि

काँडेसाकिनुको प्रयोग धेरै प्रकारले गर्न सकिन्छ। यसको प्रयोग विधि निम्नलिखित छ:

काँढापानी: यसको पात वा मूललाई पानीमा उमालेर काँढापानी बनाइन्छ। यो काँढापानी दिनमा २-३ पटक आधा-एक चम्चा खाने गरिन्छ।
अर्क: यसको अर्क बनाएर १०-२० ग्राम मात्रामा सेवन गर्न सकिन्छ।
रस: यसको पातलाई पिँधेर रस निकालिन्छ र १०-१५ ग्राम मात्रामा सेवन गर्न सकिन्छ।
टुक्रा चुस्ने: यसको मूल वा बोक्राको टुक्रा चुस्नाले पनि लाभ हुन्छ।
फूल चुस्ने: यसको फूललाई चुस्नाले रक्तविकारमा अतिशीघ्र लाभ हुन्छ।

तयारी

काँडेसाकिनुको विभिन्न औषधीय तयारीहरू निम्नलिखित छन्:

काँढापानी: यसको पात वा मूललाई पानीमा उमालेर काँढापानी बनाइन्छ। यो काँढापानी धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।
अर्क: यसको पात वा मूललाई पानीमा उमालेर अर्क बनाइन्छ। यो अर्क धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।
रस: यसको पातलाई पिँधेर रस निकालिन्छ। यो रस धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ।
टुक्रा चुस्ने: यसको मूल वा बोक्राको टुक्रा चुस्नाले पनि लाभ हुन्छ।
फूल चुस्ने: यसको फूललाई चुस्नाले रक्तविकारमा अतिशीघ्र लाभ हुन्छ।

निष्कर्ष

काँडेसाकिनु (Tephrosia purpurea) एक महत्त्वपूर्ण औषधीय बोट हो जसले धेरै प्रकारका रोगहरूको उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसले दुखाइ, दर्द, हाड-ढाड सम्बन्धी रोग, रक्तविकार, मासिक अधर्म, रगतको कमी, र त्वचा रोग जस्ता समस्याहरूमा लाभ दिन्छ। यसको प्रयोग विभिन्न प्रकारले गर्न सकिन्छ जस्तै काँढापानी, अर्क, रस, टुक्रा चुस्ने, र फूल चुस्ने। यसले प्राकृतिक रूपमा धेरै प्रकारका स्वास्थ्य समस्याहरूको उपचार गर्न मद्दत गर्छ। तसर्थ, काँडेसाकिनु एक महत्त्वपूर्ण औषधीय बोट हो जसले मानव जीवनमा धेरै प्रकारका लाभहरू प्रदान गर्छ।

Tephrosia purpurea, commonly known as "Kande Sakinu" in Nepali and "Sharapunkha" in Sanskrit, is a small perennial shrub native to tropical and subtropical regions. This hardy plant thrives in dry, temperate climates and is renowned for its extensive medicinal properties, making it a staple in traditional Ayurvedic medicine.

Botanical Description

Tephrosia purpurea belongs to the Leguminosae family. It is a highly branched, sub-erect herb that can grow up to one meter in height. The plant features pinnate leaves with numerous leaflets and bears small, vibrant purple flowers. Its fruit is a slender pod containing several seeds.

Medicinal Properties

This versatile plant exhibits a wide range of therapeutic properties:

Anti-inflammatory and Analgesic: It helps reduce inflammation and alleviate pain, making it useful in treating conditions like rheumatism and arthritis.
Hepatoprotective: Protects the liver from damage and supports its function, beneficial in managing liver disorders.
Antioxidant: Neutralizes harmful free radicals in the body, promoting overall health.
Antimicrobial: Exhibits activity against various bacteria and fungi, aiding in the treatment of infections.
Antidiabetic: Helps in lowering blood sugar levels, assisting in diabetes management.
Anticancer: Studies suggest potential in inhibiting the growth of certain cancer cells.
Antidiarrheal: Effective in controlling diarrhea and related gastrointestinal issues.

Traditional Uses

In traditional medicine, different parts of Tephrosia purpurea are utilized for various ailments:

Whole Plant: Used to treat tumors, ulcers, leprosy, and inflammatory conditions such as rheumatism, asthma, and bronchitis.
Roots: Employed in managing dyspepsia, chronic diarrhea, colic, and urinary disorders. A decoction of the roots is also used for treating rheumatism and asthma.
Leaves: Applied to skin diseases and wounds due to their antimicrobial properties.
Seeds: Known for their anthelmintic properties, they are used to expel parasitic worms.

Dosage and Administration

The administration of Tephrosia purpurea varies based on the condition being treated:

Powdered Form: ½ to 1 teaspoon (approximately 2-5 grams) taken 2-3 times daily.
Decoction: Prepared by boiling 10-20 grams of the plant material in water; consumed once or twice daily.
Juice: Fresh juice extracted from the plant, 10-15 ml taken 2-3 times daily.
Topical Application: Paste made from leaves or roots applied directly to the affected area.

It's essential to consult with a healthcare professional or an Ayurvedic practitioner to determine the appropriate dosage and form based on individual health conditions.

Preparation Methods

Here are some common methods to prepare Tephrosia purpurea for medicinal use:

Decoction: Boil 10-20 grams of dried plant material in 200 ml of water until it reduces to half. Strain and consume warm. This preparation is often used for liver disorders and digestive issues.
Fresh Juice: Crush fresh leaves or roots and squeeze to extract the juice. This can be taken orally or applied topically to wounds and skin infections.
Powder: Dry the plant parts (leaves, roots, seeds) and grind into a fine powder. This powder can be mixed with honey or warm water and consumed.
Paste: Mix the powder with a small amount of water to form a paste for external application on skin ailments.

Conclusion

Tephrosia purpurea, or Kande Sakinu, is a remarkable plant with a plethora of medicinal benefits. Its diverse therapeutic properties make it a valuable resource in traditional medicine systems, particularly Ayurveda. Incorporating this herb into health practices, under professional guidance, can aid in managing various ailments and promoting overall well-being.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :