NepalAyurveds.com: Kerako Bungko

Kerako Bungko, केराको बुङ्गो, कदलीपुष्प, Banana Flower, Musa acuminata.

यो केरा पाक्नु अगावै फूल लागेर फल पसाउँछ। फल छिप्पिएपछि बुङ्गो मधुरो, भारी, टर्रो, कण्ठशोथनाशक, जुनसुकै क्षय विनाशक भनिन्छ । यसले वात-पित्त र रक्तपित्त रोगमा लाभ गर्छ, क्षयरोगमा हित पुऱ्याउँछ, पत्थरी गलाउँछ, पेट शुद्ध पार्छ, धेरैबेरसम्म भोक लाग्दैन । रक्तप्रदर र सेतो प्रदर, अमहिनावारी, गानोगोला, रक्तस्राव, हैजा आदिमा यसले लाभ दिन्छ ।

परिचय

केराको बुङ्गो, जसलाई कदलीपुष्प, केराको फूल वा Banana Flower पनि भनिन्छ, केराको बोट (Musa acuminata) मा लाग्ने एक महत्त्वपूर्ण भाग हो। यो फूल केरा पाक्नु अघि नै लाग्छ र फल पसाउने काम गर्छ। नेपाली संस्कृतिमा केराको बुङ्गोलाई निकै गुणकारी मानिन्छ र यसलाई विभिन्न रोगहरूको उपचारको लागि प्रयोग गरिन्छ। यसमा धेरै औषधीय गुणहरू छन्, जसले गर्दा यो नेपाल लगायत विश्वभर प्रयोग हुने एक महत्त्वपूर्ण जडीबुटी हो।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

केराको बुङ्गो नेपालको तराई, पहाड र हिमाली क्षेत्रहरूमा उत्पादन हुने गर्छ। यो विशेष गरी उष्ण र उपोष्ण क्षेत्रहरूमा पाइन्छ। नेपाल बाहेक यो भारत, बंगलादेश, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, इन्डोनेसिया, फिलिपिन्स लगायत अन्य दक्षिण र दक्षिण-पूर्व एशियाली देशहरूमा पनि पाइन्छ। यसलाई विश्वभर विभिन्न व्यंजनहरूमा प्रयोग गरिन्छ र यसको औषधीय महत्त्वले गर्दा यसलाई आयुर्वेदिक र पारम्परिक उपचारहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ।

भौतिक गुणहरू (Physical Properties)

केराको बुङ्गो गुलाफी, रातो वा हल्का बैजनी रंगको हुन्छ। यसमा धेरै पातहरू जस्तै प्याजको तहहरू हुन्छन्, जसलाई छुट्टाएर पकाइन्छ। यसको स्वाद कडवा र टर्रो हुन्छ तर पकाएपछि यो मीठो र स्वादिष्ट बन्छ। यसको बोट ठूलो हुन्छ र यसमा लामा पातहरू हुन्छन्।

औषधीय गुणहरू (Medicinal Properties)

केराको बुङ्गोमा निम्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्:

मधुरो, भारी, टर्रो: पाचन प्रणालीलाई मजबूत बनाउँछ।
कण्ठशोथनाशक: घाँटीको खोकी, दुखाई र जलनलाई कम गर्छ।
क्षयरोगनाशक: फोक्सो र क्षयरोगमा लाभदायक।
वात-पित्त र रक्तपित्त नाशक: शरीरको वात, पित्त र रक्त सम्बन्धी समस्याहरूमा उपयोगी।
पत्थरी गलाउने: गुर्दामा पत्थरी बनेमा यसले गलाउन मद्दत गर्छ।
पेट शुद्ध गर्ने: पेटको गडबडी, अपच, कब्जियतलाई ठीक गर्छ।
भोक बढाउने: यसले पाचनशक्ति बढाएर भोक लगाउँछ।
रक्तप्रदर, सेतो प्रदर, अमहिनावारी, गानोगोला, रक्तस्राव, हैजा जस्ता रोगहरूमा लाभदायक।

फाइदा (Advantages)

रोग प्रतिरोधक क्षमता बढाउँछ: यसमा एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरू छन् जसले शरीरलाई रोगहरूबाट बचाउँछ।
डायबिटिज नियन्त्रण गर्छ: यसले रक्तशर्करालाई नियन्त्रणमा राख्न मद्दत गर्छ।
महिलाको स्वास्थ्यमा उपयोगी: रक्तप्रदर, सेतो प्रदर, अनियमित मासिक धर्म जस्ता समस्याहरूमा फाइदा गर्छ।
हृदय स्वास्थ्यको लागि राम्रो: यसले कोलेस्ट्रल घटाउँछ र हृदयघातको जोखिम कम गर्छ।

प्रयोग विधि (Uses and Using Methods)

केराको बुङ्गोलाई निम्न प्रकारले प्रयोग गर्न सकिन्छ:

तरकारीको रूपमा: बुङ्गोलाई काटेर पानीमा उमालेर कडवापन हटाइन्छ। त्यसपछि यसलाई आलु, टमाटर, प्याज, लसुन, मसला आदि मिसाएर तरकारी बनाइन्छ।

आयुर्वेदिक औषधिको रूपमा:

क्षयरोग, खोकीमा बुङ्गोको रस निकालेर शहद मिसाएर खाने।
पेट दुखाइमा बुङ्गोको जुस पिउने।
रक्तस्राव र प्रदर रोगमा बुङ्गोको सुप वा काढा पिउने।

सलादको रूपमा: बुङ्गोलाई पानीमा उमालेर नुन हाली सलाद बनाउन सकिन्छ।

कटाइ र संरक्षण (Harvesting and Preservation)

केराको बुङ्गो फल लाग्नु अघि काट्नुपर्छ।
काटिएको बुङ्गोलाई छोड्दा कालो पर्छ, त्यसैले यसलाई तत्काल प्रयोग गर्नु उत्तम हुन्छ।
यसलाई लामो समय संरक्षण गर्न पानीमा डुबाएर राख्न सकिन्छ वा सुकाएर पनि राख्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

केराको बुङ्गो एक उत्कृष्ट औषधीय तथा पौष्टिक खाद्य पदार्थ हो। यसले निकै रोगहरूबाट बचाउँछ र स्वास्थ्यको लागि धेरै फाइदाजनक छ। यसको प्रयोग नेपाली संस्कृतिमा धेरै पुरानो समयदेखि गरिँदै आएको छ। यसरी केराको बुङ्गोलाई आफ्नो दैनिक आहारमा समावेश गरेर स्वस्थ रहन सकिन्छ।

1. Introduction

The banana flower—known in Nepali as Kerako Bungko (केराको बुङ्गो), केदलीपुष्प, or simply the banana blossom/heart in English—emerges before the banana fruit. When the flower first blooms, it develops into a bunch of bananas. This stage yields what we call the “bungko,” a rich, flavorful part of the banana plant revered in Ayurvedic and folk medicine. Traditionally, it's praised for its ability to soothe sore throat, reduce inflammation, boost digestion, and tackle various ailments like wasting diseases (kshay) and bleeding disorders. Modern science confirms its rich nutrient profile—full of fiber, antioxidants, vitamins, and minerals.

2. Availability in Nepal and Other Countries

Nepal: Banana flowers are widely available in local markets, particularly during the fruit‑bearing season. They’re sold fresh, especially in the Terai and mid-hill regions, and form a regular part of traditional diets.
Asia (India, Sri Lanka, SE Asia): In countries like India, Sri Lanka, Thailand, Vietnam, and Malaysia, banana blossoms are everyday ingredients—found fresh in markets and canned or frozen for convenience .
Western countries: Less common fresh, but found in Asian grocery stores as canned or frozen products, and specialty health stores often stock supplements.

3. Physical Properties

Appearance: A large, teardrop-shaped, purplish-red cone (“blossom”) that peels to reveal pale, ivory florets.
Texture and taste: The florets are fleshy, with mild, slightly sweet, mellow flavor. The outer bracts are fibrous and often discarded.
Composition (per 100 g):

Calories: ~23 kcal
Carbs ~4 g, Protein ~1.5 g, negligible fat
High fiber (both soluble and insoluble)
Rich in minerals: potassium, calcium, magnesium, iron, zinc, copper
Antioxidants: quercetin, catechin, phenols, saponins, tannins

4. Medicinal Properties

Traditional Nepali and Ayurvedic medicine describe Kerako Bungko as:

Sweet yet heavy, used for treating throat inflammation, respiratory issues, wasting diseases, and bleeding disorders .
Treats vata–pitta and rakta-pitta imbalances, supports digestion, relieves kidney stones, purifies the stomach, and suppresses hunger .
Handles menstrual disorders, excessive bleeding, white discharge, dysentery, cholera .

Modern research highlights:

Digestive health: Fiber content supports gut motility, prevents constipation, and acts as a prebiotic
Cholesterol & blood sugar: Antioxidants like quercetin may lower LDL cholesterol and control post-meal blood glucose .
Anti-inflammatory & bone support: Antioxidants show anti-inflammatory effects and bone-protective potential in test-tube/animal studies
Prostate health: Early studies suggest reduced prostate inflammation and improved urinary flow via anti-inflammatory compounds

5. Advantages

Nutrient-dense: Low-calorie, high-fiber, mineral-rich, protein-complete, packed with antioxidants.
Therapeutic potency: Blends multiple health benefits—digestive, metabolic, reproductive, inflammatory support.
Versatile: Works in foods, teas, supplements; raw to fully cooked.
Accessible: Fresh in tropical countries; canned/frozen globally.

6. Uses

Dietary

Cooking: Curries (e.g., Kerala mochar ghonto), stir-fries, soups, fritters, salads, chutneys (Nepali seasonal dishes).
Vegan substitute: Flaky texture makes it a great fish or crab substitute in vegetarian dishes .

Medicinal

Herbal tea: Steeped for throat inflammation or menstrual relief.
Ayurvedic treats: Heals ulcers, dysentery, bronchitis.

Industrial

Generally underused, but other banana parts serve as fibers, pulp, flour, cosmetics, bio‑sorbents .

7. Using Method

Cleaning: Remove outer bracts, rinse safflower-infused sap to reduce bitterness; soak in lemon-water.
Preparation: Peel layers, collect core and florets. Remove style/stigma.
Cooking: Slice or chop florets; soak and cook in soups, curries, stir-fries; steam or use raw in salads.
Tea: Slice and steep in boiling water; sweeten lightly. Used for throat, menstrual relief.
Supplement: Dried powders or extracts for blood sugar and cholesterol support.

8. Harvesting and Preservation

Harvesting

Timing: Flowers appear before fruit. For blossoms, harvest entire inflorescence before full fruit cluster development.
Careful cutting: Slice carefully from the stalk, leaving some stem to reduce sap leakage; wipe away sap.

Preservation

Fresh: Use quickly (within 3 days). Store unpeeled at room temperature.
Acid soak: Submerge sliced parts in lemon/lime water to prevent browning.
Canned/frozen: Common availability in specialty markets.
Drying: Optionally dehydrate florets or whole blossoms for powders or silica-gel dried botanicals.

9. Conclusion

Kerako Bungko (banana flower) is a botanical treasure bridging ancient wisdom and modern science. From Nepali villages to urban health stores, its culinary and medicinal uses offer nourishment and therapeutic benefits. Bursting with fiber, vitamins, minerals, and antioxidants, it's a natural remedy for digestion, metabolic health, inflammation, and reproductive wellness.

Key takeaways:

Nutrient-powerhouse in a mild, crunchy package.
Supports digestion, cholesterol, blood sugar, bone, and possibly prostate health.
Safe and versatile—great in traditional and modern recipes.
Easy to harvest, cook, preserve, or transform into teas and supplements.

In Nepali kitchens, banana flower continues shining as both medicine and food. Globally, it’s gaining recognition as a “superfood”—a plant with sustainable origins, powerful nutritional benefits, and deep cultural roots. So next time you spot a Kerako Bungko at the market, consider cooking it into your meal or sipping it as tea—for health, taste, and heritage.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :