NepalAyurveds.com: Kuchila

Kuchila, कुचिला, रम्यफल, Kochi (Am), Strychnos nux-vomica,

कुचिलाको विशाल रूखहरू गर्मी जङ्गलमा र पहाडका बेंसीमा पाइन्छन् । पातमा नराम्रो गन्ध हुन्छ, फल पाकेपछि पीत रङमा बदलिन्छ । एक फलमा ४-५ दानाहरू खैरा सेता हुन्छन् । यसैलाई कुचिला भन्दछन् । गौमूत्रमा हप्ताभर भिजाएर बीजको बाहिरी भाग (परत) र भित्रको अङ्कुरलाई फ्याँक्नुपर्छ । कुचिलालाई घ्यूमा खुब भुट्नुपर्छ । जल्न नपाओस् राम्रो परिपाक कुचिला सर्व वात-व्याधि विनाशक हो । चूर्ण बनाएर वा वटी खुदोमा बटारेर ३ ग्राम कुचिला दैनिक प्रयोग गर्दा शरीरमा विशेष औषधीय काम गर्छ । तिक्त कटु पौष्टिक, गरम, वातनाशक गुणधर्म शक्तिले परिपूर्ण औषधिले मूत्र विकार, युरिक एसिड वृद्धि रोक्ने र निर्मूल गर्न अचुक काम गर्दछ । पाचनप्रणाली आमाशयमा शक्ति बढाउने काम शाकाहारीलाई गर्छ भने आँत - आन्द्राको रोगमा सर्वाहारीलाई उपचार गर्ने कुचिला पेटसम्बन्धी आन्द्राका मज्जातन्तुलाई सक्रिय पार्ने काम गर्छ । हस्तमैथुन र अति भोगको कारणबाट पैदा भएको नपुङ्सकतामा बेजोड परिवर्तन गरी कल्याण गर्छ । कामशक्ति जागृत हुन्छ र बाजीकरण गर्ने भइदिन्छ । हृदयको शिथिलता, उतारचढाबले नाडीको गति घटबढ, रक्तझार सञ्चार क्रिया अनियमित हुनेमा कुचिला महौषधि हो । फोक्सोमा श्वास क्रियाको अव्यवस्थित स्थितिलाई सन्तुलनमा ल्याइदिन्छ । पागल कुत्ता, बाँदर र क्रोधी सर्पले टोकेमा कुचिला प्रयोग गर्नुहोस्, नयाँ जीवन प्राप्त हुन्छ । कुनै पनि विषलाई प्रतिरोध तथा नियन्त्रण - निर्मूल गर्ने परम औषधि कुचिलालाई जानौं, बनाउने कला र योगदान दिने विद्या सिकौँ। एक-डेढ महिनाभन्दा धेरै दिन खाइरहनुपर्दैन । मरिचदानाको समान २-३ गोली खाना खानुभन्दा १ घण्टाअगाडि दिनको २ पटकको सेवनले अति लाभ पुऱ्याउँछ । गर्मी क्षेत्रमा कुचिला बीजलाई रोपेर सर्वत्र फैलाउनुपर्छ, कलमी विधिले पनि सर्छ ।

परिचय

कुचिला (Strychnos nux-vomica) नेपालमा पाइने एक महत्त्वपूर्ण औषधीय वनस्पति हो। यसलाई संस्कृतमा कुचिला, कपिला, विषमुष्टिका भनिन्छ भने नेपालीमा रम्यफल, कुचिलो, कुची आदि नामले चिनिन्छ। यो एक विषालु वनस्पति हो तर यसको उचित प्रयोगले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सकिन्छ। कुचिलाको बोट वा रूख नेपालको तराई र मध्य पहाडी क्षेत्रमा पाइन्छ। यसको बीज र फल विशेष गरी आयुर्वेदिक चिकित्सामा प्रयोग गरिन्छ।

नेपाल र अन्य देशमा उपलब्धता

कुचिला नेपालको तराई, भित्री मधेश र पहाडी क्षेत्रको निम्न भूभागमा पाइन्छ। यो भारत, बंगलादेश, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, इन्डोनेशिया, मलेशिया जस्ता दक्षिण एसियाली र दक्षिणपूर्वी एसियाली देशहरूमा पनि पाइन्छ। यो गर्मी जलवायु भएका क्षेत्रहरूमा धेरै फस्टाउँछ।

भौतिक गुणहरू

कुचिलाको रूख १०–१५ मिटर अग्लो हुन्छ।
यसका पातहरू साना, चिल्ला र गाढा हरिया हुन्छन्। पातमा नराम्रो गन्ध आउँछ।
फल पाकेपछि पहेंलो वा नारङ्गी रङ्गको हुन्छ।
फलभित्र ४–५ वटा खैरा सेता दाना (बीज) हुन्छन्, जसलाई कुचिला भनिन्छ।
बीजमा स्ट्रिकनिन (strychnine) र ब्रुसिन (brucine) नामक विषालु तत्त्वहरू पाइन्छन्।

औषधीय गुणहरू

कुचिला तिक्त, कटु, पौष्टिक, उष्णवीर्य, वातनाशक, पाचक, शक्तिवर्धक, मूत्रल, रक्तशोधक, नाडीशक्तिवर्धक, यौनशक्तिवर्धक आदि गुणले भरपूर छ। यसले निम्न रोगहरूमा असर गर्छ:

वातव्याधि (गठिया, जोड्ने दुखाइ, स्नायु दुखाइ)
पाचन समस्या (अजीर्ण, कब्जियत, आमाशयको कमजोरी)
मूत्र सम्बन्धी रोग (युरिक एसिड, मूत्राशयको पथरी)
यौनशक्ति बढाउन (नपुंसकता, शीघ्रपतन, कामेच्छा बढाउन)
हृदय रोग (हृदयको कमजोरी, अनियमित हृदयगति)
स्नायु तन्त्रको कमजोरी (पक्षघात, नाडीको दुर्बलता)
विष उतार्न (सर्पदंश, पागल कुकुरको टोकाइ, विषाक्त प्रभाव)

फाइदाहरू

वातरोग नाशक: कुचिलाले गठिया, साइटिका, जोर्नी दुखाइ जस्ता वातजन्य रोगहरू नाश गर्छ।
पाचनशक्ति बढाउँछ: आमाशयलाई बलियो बनाएर खाना पचाउन मद्दत गर्छ।
यौनशक्ति वर्धक: नपुंसकता, शुक्राणुको कमी, यौन इच्छामा कमी लगायत समस्याहरू हटाउँछ।
विषनाशक: सर्पविष, कुकुरको विष, अन्य जहरीला प्रभावहरू नष्ट गर्छ।
हृदय रक्तसञ्चारलाई सुधार्ने: हृदयलाई मजबूत बनाएर रक्तचाप नियन्त्रण गर्छ।

प्रयोग विधि

कुचिला विषालु हुनाले यसलाई सावधानीपूर्वक प्रयोग गर्नुपर्छ:

शुद्धिकरण: कुचिलाको बीजलाई गौमूत्रमा ७ दिनसम्म भिजाएर बाहिरी छाला र अङ्कुर फ्याँक्नुपर्छ।
भून्ने: शुद्ध गरिएको बीजलाई घिउमा खुब भुट्नुपर्छ (जलाउनु हुँदैन)।
चूर्ण/वटी: भुटिएको बीजलाई पिँधेर चूर्ण वा गोली बनाउन सकिन्छ।
खुराक: दिनको २ पटक १–३ ग्राम (मरिचदानाको आकारको २–३ वटा) खाना खानुभन्दा १ घण्टा अगाडि सेवन गर्नुपर्छ।

संग्रह र संरक्षण

कुचिलाको फल पाकेपछि तोड्नुपर्छ।
बीजहरू सुकाएर एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नुपर्छ।
लामो समयसम्म प्रयोग गर्न चाहँदा घिउमा भुटेर राख्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

कुचिला एक उत्कृष्ट आयुर्वेदिक औषधि हो। यद्यपि यो विषालु छ, तर सही विधिबाट शुद्ध गरेर प्रयोग गर्दा यसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्छ। यसले वातव्याधि, पाचनसमस्या, यौनदुर्बलता, हृदयरोग, विषप्रभाव जस्ता समस्याहरूमा राम्रो असर गर्छ। तर, ध्यान दिनुपर्छ कि यसको अत्यधिक प्रयोग निषेध छ। कुचिलाको सही उपयोग गरेर हामी यसको औषधीय गुणबाट लाभान्वित हुन सक्छौं।

1. Introduction

Kuchila (Nepali: कुचिला) also called Kochi, रम्यफल, or Nux vomica, is from the tree Strychnos nux-vomica. It’s famous in Nepal, India, and many tropical countries for its strong effects on health. But be careful: it’s poisonous unless prepared right.

In Ayurveda, herbal medicine calls Kuchila a "semi-poison" (Upa‑visha). After detoxing it in certain ways, people believe it can cure many problems

2. Where Kuchila Grows

In Nepal: You can find large Kuchila trees in warm forests (“गर्मी जंगल”) and hillside bamboo groves (“पहाडका बेंसीमा”) .
In other countries: It grows across Southeast Asia (India, Sri Lanka, Myanmar, Thailand, Vietnam), Northern Australia, Bangladesh, and parts of China
Gardeners can grow it by sowing seeds in warm areas or by transplanting cuttings (“कलमी विधि”) in tropical climates

3. Physical Properties

Tree: Medium to large, evergreen, straight or crooked trunk about 3–15 m tall. Bark is smooth, greyish; wood is hard and white
Leaves: Opposite, oval, around 10 cm long, glossy dark green; they smell bad when crushed .
Flowers: Small, bell‑shaped, green‑white with strong smell .
Fruits: Round, like a small orange or apple, green turning yellow/orange as they ripen
Seeds: Inside the fruit are 4–5 disc-shaped seeds, grey to white, covered with woolly hairs .

4. Medicinal Properties

Kuchila seeds have strong chemicals: mainly strychnine (1–1.5 %) and brucine (1.7 %) Other alkaloids include pseudostrychnine, vomicine, novacine, and more

Though poisonous, properly purified seed powder (processed via ghee frying or milk detox) is used in Ayurveda and Unani medicine

Potential health properties include:

Digestive stimulant – boosts appetite, stomach power
Nervous system stimulant – can wake up body functions, used as nerve tonic .
Analgesic (pain relief) and anti‑inflammatory .
Respiratory balance – for lungs, cough .
Urinary and gout problems – for kidney, urine, urea, uric acid
Cardiovascular and heart – stimulates heart, balances blood flow
Aphrodisiac – for sexual weakness
Antidote to poison, snakebite, rabies – used in emergency medicine

Modern studies back some uses like digestion, insomnia, sinusitis, rhinitis, pain relief—but research is still preliminary

5. Benefits & Advantages

Boosts digestion & appetite – good for people with weak stomachs
Improves nervous/mental health – against fatigue, depression, anxiety .
Helps pain & inflammation – relieves joints, muscles .
Supports heart & circulation – can balance pulse & circulation .
Aphrodisiac and male health – helps overcome weakness, improves power .
Tackles urinary issues & gout – balances urea & acid .
Balances lungs & respiration – helpful for cough and breathing .
Emergency antidote – used after poison, snakebite, wild animal attack .

6. Traditional Uses & How to Use It

Preparation & Purification

Clean seeds to remove fuzz.
Soak in cow urine for a week, then discard outer seed coat and inner sprout core .
Roast in ghee (clarified butter) until well done, to reduce toxicity .
Detox in milk: wrap in cloth, boil 3 hours in cow milk, crush seeds, remove peel, then boil again daily for 7 days
Finally, fry again in ghee (घ्यू) and grind to powder (चूर्ण) .

Note: Proper detox is critical—raw seeds are highly poisonous .

Dosage

Traditional dose: 2–3 seed-sized pills (like peppercorns), taken 1 hour before meals, twice daily .
Or 3 grams of powder daily .
Or homemade pills or "vati" made with cow ghee or honey .

Use time: at most 1–1.5 months .

How It’s Taken

With water or warm drink.
Mixed into herbal pills (vati), powders, or infused teas (low dose) .
Sometimes part of homeopathic Mother Tincture after extreme dilution

7. Harvesting & Preservation

Collect fruit when it turns yellow/orange.
Remove pulp, clean seeds.
Dry seeds in shade until crisp.
Detox as described.
Roast in ghee, then grind into powder.
Store powder in airtight glass bottles, keep away from heat & light.

You can grow the plant by:

Sowing seeds after cleaning & soaking .
Transplanting cuttings (clones) in warm areas .

8. Caution & Side Effects

Because of strychnine and brucine content, Kuchila is highly toxic Possible side effects:

Muscle stiffness, spasms, tremors
Neck/back pain, convulsions
Dizziness, restlessness, anxiety
In high doses: respiratory failure, death (lethal dose ~30–120 mg of strychnine; seeds may give 1.5% alkaloid)
Should never be used raw. Always detox first
Avoid during pregnancy, nursing, in children, or those with medical conditions.
Always use under a qualified Ayurvedic doctor or herbal expert.

In poisoning cases, emergency treatment includes milk, almond/oil, sugary foods, vomiting, and immediate hospital care

9. Conclusion

Kuchila (Strychnos nux‑vomica) is an ancient Ayurvedic herb with both potential healing and serious risk. It’s used for digestion, nerve support, pain, sexual weakness, lung or urine issues, and even as an antidote. But its power comes from raw seed alkaloids that are poisonous.

Detox methods—soaking in cow urine or milk, ghee‑roasting—turn it from dangerous to therapeutic. Small doses (2–3 pills or ~3 g powder per day) for a limited time (up to 1.5 months) can help. Gathering ripe fruit from forests or growing in warm areas lets Nepalese herbalists keep using it.

Still, safety is key. Without proper purification and expert guidance, it can hurt more than heal. If someone wants to try it, they must talk to a professional, follow detox steps, measure doses carefully, and stop if side effects happen.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :