NepalAyurveds.com: कुकुर ठोट्ने

Kukur Thotne, कुकुर ठोट्ने, Smart Weed, Persicaria chinensis,

यो ३-५ फिट अग्लो, भदौतिर सेतो- गेरु रङको फूल फुल्ने १२०० - २५०० मिटरसम्मको उचाइमा पाइन्छ। गेडा ‘रातो-कालो रङको मीठो हुन्छ । यसले रक्तपित्त, कमलपित्त, पित्तदोष, हैजा, उच्चरक्तचाप, रक्तस्राव, रक्तक्यान्सर, मासिक अधर्म आदि सन्चो गर्छ । मात्रा : लेदो / स्वरस १०-२० ग्राम, पाक मिश्रण ३०- ५० ग्राम, काँढापानी १ / १ माना २-३ पटक ।

परिचय

कुकुर ठोट्ने (वैज्ञानिक नाम: Persicaria chinensis, अंग्रेजी नाम: Smart Weed) नेपालमा पाइने एक औषधीय बोट हो। यसलाई विभिन्न स्थानीय नामहरूले चिनिन्छ, जस्तै "कुकुर ठोट्ने" वा "गेडा झार"। यो बोट नेपालको पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रहरूमा प्राकृतिक रूपमा उम्रने गर्छ। यसको विभिन्न भागहरू, जस्तै जरा, पात, फूल र फल, आयुर्वेदिक तथा पारम्परिक चिकित्सामी प्रयोग गरिन्छ। यसले शरीरका विभिन्न रोगहरू, विशेष गरी रक्तसम्बन्धी समस्याहरूको उपचारमी प्रभावकारी भूमिका खेल्छ।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

कुकुर ठोट्ने नेपालको १२०० देखि २५०० मिटरको उचाइमा पाइने गर्छ। यो विशेष गरी हिमाली र पहाडी क्षेत्रहरू जस्तै काठमाडौं उपत्यका, पोखरा, रासुवा, सिन्धुपाल्चोक, इलाम, ताप्लेजुङ आदि ठाउँहरूमा पाइन्छ। नेपाल बाहेक यो बोट भारत, चीन, भूटान, म्यानमार, थाइल्याण्ड, जापान लगायत एसियाली मुलुकहरूमा पनि पाइन्छ। यो बोट नम, छायादार स्थान, खोल्सा, नदीको किनार तथा ओसिलो जमिनमा धेरै पाइन्छ।

भौतिक गुणहरू

उचाई: यो बोट ३ देखि ५ फिट सम्म अग्लो हुन्छ।
पात: पातहरू हरिया, अण्डाकार वा लामा, सेतो धर्का भएका हुन्छन्।
फूल: सेतो वा गुलाबी मिसिएको गेरु रंगको फूल फुल्छ।
फल: यसको फल (गेडा) सानो, रातो-कालो रंगको हुन्छ र स्वादमा मीठो हुन्छ।
जरा: यसको जरा पहेँलो वा खैरो रंगको हुन्छ।

औषधीय गुणहरू

कुकुर ठोट्नेमा निम्न औषधीय गुणहरू पाइन्छन्:

रक्तशोधक: यसले रक्तलाई शुद्ध गर्छ र रक्तस्राव रोक्छ।
पित्तनाशक: पित्तदोष, रक्तपित्त, कमलपित्त जस्ता समस्यामी प्रभावकारी छ।
ज्वरनाशक: यसले तातो, हैजा, मलेरिया जस्ता रोगहरूमी फाइदा गर्छ।
रक्तचाप नियन्त्रक: उच्च रक्तचापलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ।
क्यान्सर प्रतिरोधी: यसमा एन्टी-क्यान्सर गुणहरू पनि पाइन्छन्।
मासिक धर्म नियमन: महिलाहरूको अनियमित मासिक धर्मलाई नियमित गर्छ।

फाइदा तथा प्रयोग

कुकुर ठोट्नेको विभिन्न प्रयोगहरू यसप्रकार छन्:

रक्तस्राव रोक्न: यसको रस वा काढा पिउने गरिन्छ।
पित्त समस्या: पित्तजन्य रोगहरूमी यसको सेवन गरिन्छ।
हैजा र डायरिया: यसले पेटका रोगहरूमी राम्रो असर गर्छ।
उच्च रक्तचाप: यसको काढा नियमित सेवन गर्दा रक्तचाप नियन्त्रित हुन्छ।
क्यान्सर रोग: यसमा एन्टी-क्यान्सर गुण भएकोले रक्तक्यान्सरमी फाइदा गर्छ।
महिला स्वास्थ्य: अनियमित मासिक धर्म, गर्भाशयको रक्तस्राव आदिमी प्रयोग हुन्छ।

प्रयोग विधि

स्वरस (जुस): १०-२० ग्राम ताजा पातको रस दिनमा २-३ पटक सेवन गर्न सकिन्छ।
काढा: ३०-५० ग्राम सुकेको वा ताजा बोट उमालेर काढा बनाएर पिउने।
चूर्ण: सुकेको बोटलाई पिँधेर चूर्ण बनाइएको १-२ ग्राम मात्रामा सेवन गर्न सकिन्छ।
लेदो (पेस्ट): पातहरूलाई पिँधेर घाउमा लगाउन सकिन्छ।

संकलन र संरक्षण

संकलन समय: यसलाई वर्षायाममा फूल फुल्ने बेलामा (जुलाई-अगस्ट) समात्न उपयुक्त हुन्छ।
संरक्षण: यसको पात, जरा, र फूलहरू सुकाएर एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नुपर्छ।
सावधानी: धेरै मात्रामा सेवन गर्दा पेट दुख्ने वा अलर्जी हुन सक्छ।

निष्कर्ष

कुकुर ठोट्ने नेपालको एक महत्त्वपूर्ण जडीबुटी हो जसले धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ। यसले रक्तसम्बन्धी समस्याहरू, पित्तदोष, उच्च रक्तचाप, क्यान्सर जस्ता गम्भीर रोगहरूमी प्रभावकारी असर गर्छ। यसको उचित मात्रामा प्रयोग गर्दा स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। तर, यसको सेवन आयुर्वेदिक चिकित्सकको सल्लाह अनुसार गर्नुपर्छ। प्राकृतिक जडीबुटीहरूको संरक्षण गर्ने र यसको सही उपयोग गर्ने प्रचलन बढाउनु आवश्यक छ।

Introduction

Kukur Thotne, also called Smart Weed or Chinese knotweed, is a climbing herb in the buckwheat family. It’s known in Nepali as कुकुर ठोट्ने. The plant grows tall—sometimes reaching 3–5 feet (1–1.5 meters)—with white to pale pink flower clusters. Its small round edible berries taste slightly sweet and sour.

Availability in Nepal and Other Countries

Nepal: It grows wild in mountain forests and hillsides between 1,200–2,500 meters. People in Nepal’s Tamang community use it traditionally.
Other countries: It’s found in Bhutan, China, India, Indonesia, Japan, Malaysia, Myanmar, South Korea, Taiwan, Thailand, Vietnam, and Papua New Guinea.

Physical Properties

Type: Perennial climber (a plant that lives for several years and climbs on other plants).
Height: Usually 2–3 m (6–10 ft) but may grow shorter if not supported.
Stem/Leaves:

Stems: Smooth, reddish-brown with stripes.
Leaves: Oval, 4–8 cm long, with pointed ends and heart-shaped base.

Flowers & Fruits:

Flowers: Bunches (5–7 cm) of tiny white or pinkish blooms.
Fruits: Globose berries, enclosed in fleshy cups (calyx), turning bluish-black when ripe.

Taste / Chemical makeup: Bitter, astringent, pungent. Contains tannins, “polygonic acid,” vitamin K, flavonoids, phenolic compounds.

Medicinal Properties

Bleeding & Wounds: Contains vitamin K and tannins that help clot blood and stop bleeding (e.g. nosebleed, hemorrhoids, excessive menstrual bleeding).
Digestive Issues: Used traditionally to treat diarrhea, dysentery, colitis, intestinal worms, and stomach pain
Liver Protection: Studies in rats show liver-protective effects (lowers liver enzymes, boosts antioxidants).
Anti-inflammatory: Used to treat arthritis, muscle cramps, fevers, and scorpion or snake bites. Research confirms anti-inflammatory properties in lab and animal tests.
Antimicrobial & Anti-viral: Leaf extracts help fight worms, bacteria, and influenza in lab studies.
Antioxidant / Anti-cancer potential: High phenolic content with antioxidant activity; early research shows promise in cancer-prevention studies.

Advantages (Why it's useful)

Natural remedy: A multi‑purpose herb to treat bleeding, digestion, inflammation, fever, and infections with fewer side effects than synthetic drugs.
Wild herb: Easy to find and inexpensive.
Edible & safe: Leaves, shoots, and berries can be eaten or used in teas.
Supportive health: Contains antioxidants, vitamins, and natural anti-inflammatory and antimicrobial agents.

Uses

Traditional Uses (Nepal & Asia):

Treats pitta disorders (like jaundice, fever) by cooling the body.
Heals bleeding issues: nosebleeds, menstruation, hemorrhoids.
Relieves stomach issues: diarrhea, colic, worms, indigestion.
Fights inflammation, joint and muscle aches, and bites.
Helps with fevers and skin infections.

Edible Uses:

Young shoots/leaves eaten like spinach (Nepal/India).
Berries are edible, sweet‑sour, used fresh or in preserves (taste note from Nepali description).
In Japan, related species are used as a peppery garnish.

Using Method (Dosage & Preparation)

Leaf juice (Swarasa): 10–20 g fresh juice.
Decoction/Mixture: 30–50 g of dried herb boiled in water—drink 2–3 times daily.
Kadha (Herbal tea): 1 unit herb to 1 unit water, taken 2–3 times daily.
Poultice/External use: Crushed leaves for insect or snake bites, bleeding wounds.
As tea infusion: For digestion and urinary issues.
Note: Used fresh or dried depending on the remedy.

Harvesting and Preservation

When to harvest: During growing season when leaves and flowers are abundant.
Parts to collect: Entire above-ground parts (stems, leaves, flowers).
How to harvest: Use clean shears, cut stems near base.
Drying:

Clean by rinsing and air-drying.
Dry in shade or low heat until stems snap easily.
Drying removes volatile compounds (like polygonic acid).

Storage:

Store dried herb in airtight, light-safe containers.
For juices or teas: use fresh or store cooled extract briefly in fridge.

Preserving berries: Can be eaten fresh or made into jams or tinctures.

Safety & Side Effects

Generally safe in traditional doses.
Vitamin K content may interfere with blood-thinners (e.g. warfarin).
Gastric irritation: May worsen ulcers or sensitive stomachs.
Skin contact: Fresh plant may cause skin irritation or swelling.
Pregnancy/breastfeeding: Not enough safety info—better avoid.

Conclusion

Kukur Thotne (Persicaria chinensis) is a versatile wild herb valued in Nepali and traditional Asian medicine. It grows naturally in the hills up to 2,500 m in Nepal and is also common across Asia. With its climbing stems, oval leaves, white-pink flowers, and sour-sweet berries, it’s easy to recognize.

Medicinally, it helps with bleeding, indigestion, flu, inflammation, liver issues, and infections. Rich in tannins, vitamin K, antioxidants, and anti-inflammatory compounds, it’s used as juice, tea, decoction, or poultice. Fresh or dried preparations are easy to produce—just harvest during the growing season and dry in shade.

While offering many health benefits, users should be cautious if they have stomach ulcers or take blood-thinning medication. Overall, Kukur Thotne is a natural and locally accessible herb with strong traditional support and growing scientific validation. It’s a fine example of how local plants can promote health in a sustainable, community-based way.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :