Kansh, काँश, Saccharum spontaneum ~ NepalAyurveds.com

Monday

Kansh, काँश, Saccharum spontaneum

यो गर्मी ठाउँको खोलानालाका खगर - बगरमा ३-५ फिट अग्लो, सेतो फुल्ने घाँस धेरै पाइन्छ । यसको जरा सेतो, गुलियो र पौष्टिक हुन्छ । यसको गाँठो सुपारीसमान हुन्छ यो अचुक औषधि मानिन्छ । काँसको जड

बल-वीर्य बढाउने, क्षय, पत्थरी, रक्तविकार, मूत्रकृच्छ्र रोगनाशक हो । यसलाई पुस महिनामा जरा सङ्कलन गरी चूर्ण बनाई राख्नुपर्छ । यसको १ / १ चम्चा मिहिन मसिनो धूलो सुत्ने बेलामा खाँदा कब्जियतमा फाइदा गर्छ। वातव्याधि समस्याहरूमा चूर्णले लाभ पुऱ्याउँछ । दिनमा २-३ चम्चा खाने गयो भने एकदम काइदा गर्छ र अन्नको अभावमा थोरैतिनो मिसमास प्रयोग गर्न पनि सकिन्छ । मात्रा : ३-५ ग्राम ३-५ पटक । यसको घनसत्त्व चिनी धेरै गुणकारी मानिन्छ । यसको जरा कति मीठो ?

परिचय

काँश (Saccharum spontaneum) नेपाल लगायत विश्वका विभिन्न भू-भागमा पाइने एक प्रकारको औषधीय बोट हो। यो गर्मी प्रदेशका खोलानाला, बगर र खगरमा धेरै पाइन्छ। यसको वानस्पतिक नाम Saccharum spontaneum हो। यो बोट ३-५ फिट अग्लो हुन्छ र सेतो फूल फुल्छ। यसको जरा सेतो, गुलियो र पौष्टिक हुन्छ भने यसको गाँठो सुपारीजस्तै हुन्छ। काँशलाई अचुक औषधि मानिन्छ र यसको धेरै औषधीय गुणहरू छन्।

नेपाल र अन्य देशहरूमा उपलब्धता

काँश नेपालका तराई र मध्य पहाडी क्षेत्रमा धेरै पाइन्छ। यो विशेष गरी खोलानाला, बगर र नदी किनारका ठाउँमा उम्रन्छ। यसको अतिरिक्त, यो भारत, बंगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, इन्डोनेशिया लगायत एसियाका अन्य देशहरूमा पनि पाइन्छ। यो बोट गर्मी प्रदेशमा धेरै फस्टाउँछ र यसलाई जङ्गली घाँसको रूपमा पनि चिनिन्छ।

भौतिक गुणहरू

काँशको बोट ३-५ फिट अग्लो हुन्छ। यसको जरा सेतो र गुलियो हुन्छ। यसको गाँठो सुपारीजस्तै हुन्छ र यसको जरा धेरै पौष्टिक हुन्छ। यसको फूल सेतो र सानो हुन्छ। यसको पातहरू लामा र साह्रै नै नरम हुन्छन्। यसको जरा र गाँठो औषधीय प्रयोजनका लागि प्रयोग गरिन्छ।

औषधीय गुणहरू

काँशको जरा बल-वीर्य बढाउने, क्षय रोग, पत्थरी, रक्तविकार, मूत्रकृच्छ्र रोगनाशक जस्ता धेरै औषधीय गुणहरू छन्। यसको जरा पौष्टिक हुन्छ र यसले शरीरमा बल र ऊर्जा प्रदान गर्छ। यसको चूर्णले वातव्याधि समस्याहरूमा लाभ पुर्याउँछ। यसको घनसत्त्व चिनी धेरै गुणकारी मानिन्छ र यसले शरीरलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ।

फाइदाहरू

काँशको धेरै फाइदाहरू छन्। यसले बल-वीर्य बढाउँछ, क्षय रोग, पत्थरी, रक्तविकार, मूत्रकृच्छ्र रोगनाशक हुन्छ। यसले कब्जियतमा फाइदा गर्छ र वातव्याधि समस्याहरूमा लाभ पुर्याउँछ। यसको जरा धेरै पौष्टिक हुन्छ र यसले शरीरलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ। यसको घनसत्त्व चिनीले शरीरलाई ऊर्जा प्रदान गर्छ।

प्रयोग विधि

काँशको जरा पुस महिनामा संकलन गरी चूर्ण बनाई राख्नुपर्छ। यसको १/१ चम्चा मिहिन मसिनो धूलो सुत्ने बेलामा खाँदा कब्जियतमा फाइदा गर्छ। वातव्याधि समस्याहरूमा चूर्णले लाभ पुर्याउँछ। दिनमा २-३ चम्चा खाने गरेमा यसले शरीरलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ। यसलाई अन्नको अभावमा थोरैतिनो मिसमास प्रयोग गर्न पनि सकिन्छ। मात्रा: ३-५ ग्राम ३-५ पटक।

संकलन र संरक्षण

काँशको जरा पुस महिनामा संकलन गर्नुपर्छ। यसको जरा संकलन गरी चूर्ण बनाई राख्नुपर्छ। यसको चूर्णलाई सुख्खा ठाउँमा राख्नुपर्छ र यसलाई नमीबाट जोगाउनुपर्छ। यसको चूर्णलाई एयरटाइट कन्टेनरमा राख्नुपर्छ र यसलाई लामो समयसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ।

निष्कर्ष

काँश (Saccharum spontaneum) नेपाल लगायत विश्वका विभिन्न भू-भागमा पाइने एक प्रकारको औषधीय बोट हो। यसको जरा सेतो, गुलियो र पौष्टिक हुन्छ। यसको धेरै औषधीय गुणहरू छन् र यसले बल-वीर्य बढाउने, क्षय रोग, पत्थरी, रक्तविकार, मूत्रकृच्छ्र रोगनाशक जस्ता धेरै रोगहरूमा लाभ पुर्याउँछ। यसको चूर्णले वातव्याधि समस्याहरूमा लाभ पुर्याउँछ र यसले शरीरलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ। यसको संकलन र संरक्षण गर्ने विधि सजिलो छ र यसलाई लामो समयसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसरी काँश एक महत्त्वपूर्ण औषधीय बोट हो जसले मानव जीवनमा धेरै फाइदा पुर्याउँछ।

Saccharum spontaneum, commonly known as kans grass or wild sugarcane, is a tall, perennial grass species native to tropical and subtropical regions of Asia, Africa, and northern Australia. In Nepal, it is locally referred to as "kansh" (काँश) and is commonly found along riverbanks and in sandy soils.

Introduction

Kans grass is a resilient species that thrives in a variety of habitats, including wastelands and riverbanks. It is recognized for its ecological significance and medicinal properties, making it valuable in traditional medicine systems.

Availability in Nepal and Other Countries

In Nepal, kansh is prevalent in the Terai region and along riverbanks, especially in areas with sandy soils. Globally, it is found across tropical and subtropical Asia, northern Australia, and parts of Africa.

Physical Properties

Kans grass can grow up to 3 meters in height. It has narrow leaves and produces white, silky inflorescences. The plant spreads through rhizomatous roots, allowing it to form dense stands.

Medicinal Properties

According to Ayurveda, the roots of kans grass are sweet and astringent, possessing cooling, diuretic, and aphrodisiac properties. They are used to treat conditions like dyspepsia, burning sensations, and urinary disorders.

Advantages and Uses

Beyond its medicinal applications, kans grass is used for thatching roofs and making ropes. Its ecological role includes soil stabilization and serving as fodder in certain regions.

Using Method

The roots are typically harvested, dried, and ground into a powder. This powder can be consumed with water or milk to harness its medicinal benefits.

Harvesting and Preservation

Roots are best harvested in the winter months. After collection, they should be cleaned, dried, and stored in airtight containers to maintain their efficacy.

Conclusion

Kans grass is a versatile plant with significant ecological and medicinal value. Its traditional uses highlight its importance in various cultures, particularly in regions like Nepal.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :