NepalAyurveds.com: Herpetospermum pedunculosum

KurKure Kakro, कुरकुरे काँक्रो, वनकरेला, Surkyi Metog (Am), Herpetospermum pedunculosum

यो १५००-३६०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ । लहरो धेरै फैलिन्छ, पात काँक्रोसमान, पहेँलो फुल्ने, फल करेलाझैँ भित्र बीज हुन्छ । यो दुर्लभ औषधिको गुण-धर्म : तितो

स्वाद र स्वभाव शीतल । यसले पित्तरोग, उच्चरक्तचाप, मधुमेह, कमलपित्त, यौनरोग, छालाको रोग, रक्तविकार, मोटोपन, आन्द्राका कृमि, ठूलो पेटको असन्तुलन आदि सन्चो गर्छ । मात्रा : ३-५ ग्राम १-२ पटक ।

परिचय

कुरकुरे काँक्रो (वनकरेला, सुर्की मेटोग (Am)) नेपालको पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रमा पाइने एक औषधीय लहरो हो। यो Cucurbitaceae परिवारमा पर्छ र यसको वैज्ञानिक नाम Herpetospermum pedunculosum हो। यसको फल करेलाजस्तो देखिन्छ र स्वाद तीतो हुन्छ। यो दुर्लभ जडीबुटी मध्ये एक मानिन्छ र आयुर्वेदिक चिकित्सामा विभिन्न रोगहरूको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ।

उपलब्धता

नेपालमा: कुरकुरे काँक्रो नेपालको १५०० देखि ३६०० मिटरको उचाइमा पाइन्छ, विशेष गरी हिमाली क्षेत्रहरू जस्तै मनाङ, मुस्ताङ, डोल्पा, रसुवा, सिन्धुपाल्चोक लगायतका जिल्लामा। यो जंगली रूपमा उम्रन्छ तर हाल नै औषधीय महत्त्वको कारण केही स्थानीय बासीले खेती पनि गर्न थालेका छन्।

अन्य देशहरूमा: यो जडीबुटी भारत (हिमाचल प्रदेश, उत्तराखण्ड, सिक्किम), चीन (तिब्बत), र भूटान जस्ता हिमाली क्षेत्रहरूमा पनि पाइन्छ। तिब्बती चिकित्सामा यसलाई "सुर्की मेटोग" भनेर चिनिन्छ र यसको प्रयोग धेरै पुरानो छ।

शारीरिक विशेषताहरू

लहरो: यो लहरेदार बुट्यान हो जसले २–५ मिटरसम्म फैलिन सक्छ।
पात: पातहरू करेलाका पातजस्तै, सेतो वा हल्का हरियो रङ्गका हुन्छन्।
फूल: पहेँला रङ्गका फूल फुल्छन्, जुन साना घण्टीजस्ता देखिन्छन्।
फल: फल करेलाजस्तै हुन्छ, भित्र धेरै बीज हुन्छन्। पाकेपछि फल पहेँलो वा रातो हुन्छ।
बीज: बीजहरू साना, पातलो खोक्रा भएका हुन्छन्।

औषधीय गुणहरू

स्वाद: तीतो
स्वभाव: शीतल (ठण्डा तासिर)
प्रमुख रासायनिक घटकहरू: Flavonoids, alkaloids, terpenoids, र antioxidants

चिकित्सकीय फाइदाहरू

कुरकुरे काँक्रोले निम्न रोगहरूको उपचारमा मद्दत गर्छ:

पित्त सम्बन्धी रोग: पित्त बढी हुँदा गरिने जलन, मुखको कडवापन, पेट दुख्ने लगायतमा उपयोगी।
मधुमेह (डायबिटिज): रक्तशर्करा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ।
उच्च रक्तचाप: यसले रक्तचाप कम गर्न सहयोग गर्छ।
यौनरोग: पुरुषत्व शक्ति बढाउँछ, शुक्राणुको गुणस्तर सुधार्छ।
छालाका रोग: एक्जिमा, खटिरा, दाद लगायतमा फलको रस लगाइन्छ।
कृमि नाशक: आन्द्राका कीराहरू मार्छ।
मोटोपन घटाउन: यसले मेटाबोलिज्म बढाएर चर्बी घटाउन मद्दत गर्छ।

प्रयोग विधि

फलको चूर्ण: सुकाएर पिँधिएको चूर्ण ३–५ ग्राम प्रतिदिन १–२ पटक पानीसँग सेवन गर्न सकिन्छ।
काढा: फल वा जरा उमालेर काढा बनाएर पिउन सकिन्छ।
बाह्य प्रयोग: छालाका रोगमा फलको रस वा पेस्ट लगाउन सकिन्छ।

खेती, उत्पादन र संरक्षण

खेती: यो लहरोलाई बोट वा भुँइमा फैलन दिन सकिन्छ। उच्च हिमाली क्षेत्रमा स्वतः उम्रन्छ।
संग्रह: फल पाकेपछि (वर्षायाममा) तोकिएर सुकाइन्छ।
संरक्षण: सुकेका फलहरू हावा नलाग्ने बन्द भाँडामा राख्नुपर्छ।

निष्कर्ष

कुरकुरे काँक्रो नेपालको हिमाली क्षेत्रमा पाइने एक अत्यन्तै गुणकारी जडीबुटी हो। यसले मधुमेह, पित्त, रक्तचाप, यौनरोग लगायत धेरै रोगहरूको उपचार गर्न सक्छ। यसको संरक्षण र सतत उपयोग गर्न यसको खेतीलाई बढावा दिनुपर्छ। आयुर्वेद, तिब्बती चिकित्सा र स्थानीय जनजातिहरूको पारम्परिक ज्ञानमा यसको ठूलो महत्त्व छ। त्यसैले यसको अनुसन्धान र प्रयोगलाई अझ बढाउनु आवश्यक छ।

Introduction

Herpetospermum pedunculosum is an annual climbing herb recognized for its medicinal properties. Traditionally used in Tibetan and Nepalese medicine, it is known for its bitter taste and cooling potency, making it effective in treating various ailments such as liver disorders, gastrointestinal issues, and inflammatory conditions .

Availability in Nepal and Other Countries

In Nepal, KurKure Kakro is predominantly found in the western and central regions, especially in areas like Pungmo and Kaigaon. It thrives at elevations ranging from 1,500 to 3,600 meters, commonly along forest edges, riverbanks, and shrubberies . Beyond Nepal, the plant is distributed across the Himalayan regions, including Tibet, Yunnan in China, northeastern India, and Bhutan .

Physical Properties

Herpetospermum pedunculosum is characterized by its extensive climbing vines and ovate-heart-shaped leaves with a rough, hairy texture. The plant produces yellow flowers, with male flowers clustering together and female flowers appearing solitary. Its ellipsoid fruits are finely hairy and contain seeds that are slightly oblong with a brown to black-brown surface .

Medicinal Properties

The seeds of Herpetospermum pedunculosum are rich in various bioactive compounds, including lignans, fatty acids, terpenoids, and coumarins. These constituents contribute to its diverse pharmacological activities:

Liver Protection: Lignans such as herpetriol and herpetetrol have shown hepatoprotective effects, aiding in the treatment of liver diseases .

Anti-inflammatory and Antioxidant: Terpenoids like cucurbitacin B exhibit anti-inflammatory and antioxidant properties .
Cholagogue and Choleretic: The seeds promote bile flow, assisting in the treatment of jaundice and other bile-related disorders .
Antitumor and Antiviral: Certain compounds have demonstrated potential in combating tumors and viruses, including hepatitis B virus .

Advantages

The multifaceted medicinal properties of Herpetospermum pedunculosum offer several advantages:

Versatility: Effective in treating a range of ailments, from liver disorders to gastrointestinal issues.
Traditional Validation: Centuries of use in traditional medicine systems attest to its efficacy.
Natural Composition: Being a natural herb, it presents fewer side effects compared to synthetic drugs.

Uses and Methods of Usage

In traditional medicine, various parts of the plant are utilized:

Seeds: Used to treat liver and gallbladder diseases, often incorporated into formulations like Jiuwei Zhangya Pill and Wuwei Jinse Pill .
Roots: Pounded roots are applied to address bile duct issues .
Leaves and Flowers: Employed in treating gastrointestinal inflammations and fevers.

Dosage: Traditionally, a dosage of 3-5 grams, taken 1-2 times daily, is recommended.

Preparation Methods:

Stir-frying with Vinegar: This method enhances liver-protective effects while reducing potential side effects like diarrhea .
Nanosuspension: Modern techniques involve preparing lignans into nanosuspensions to improve bioavailability and stability .

Harvesting and Preservation

Harvesting:

Leaves and Flowers: Collected during July and August.
Fruits and Seeds: Harvested in September and October when fully mature .
Preservation:

Drying: Post-harvest, parts are thoroughly dried to prevent mold and degradation.
Storage: Dried materials are stored in airtight containers, away from moisture and direct sunlight, to maintain potency.

Conclusion

Herpetospermum pedunculosum stands out as a potent medicinal herb with a rich history in traditional medicine. Its diverse pharmacological properties, ranging from liver protection to anti-inflammatory effects, make it invaluable in treating various ailments. With growing interest in natural remedies, further research and sustainable cultivation of this herb could unlock new therapeutic potentials and ensure its availability for future generations.

Reference

दतिवन Washerman’s Plant (Achyranthes aspera अपामार्ग): Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ज्योतिष्मती Jyotishmati (Black Oil Tree) – Intellect Tree (Celastrus paniculatus) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

लाली गुराँस Lali Gurans (Rhododendron campanulatum) – Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Rhododendron

Kooth (Saussurea Lappa) – कूठ Benefits, Uses, and Medicinal Properties of Costus Root

काने झार Commeline Benghalensis (Kane Jhaar) – Medicinal Uses, Benefits, and Overview

गिँदरी Premna Serratifolia L. (Gindari): Benefits, Medicinal Uses, and Importance

पाञ्चान Ougeinia oojeinensis (Paanchan): तिनिश Medicinal Uses, Benefits, and Ecological Importance

बोके टिमुर Zanthoxylum Armatum (Boke Timur) Benefits, Uses, and Medicinal Properties

ठूलो नीम Thulo Neem: महारूख Medicinal Benefits, Uses, and Natural Remedies

सिउँडी Siudi (Euphorbia Neriifolia) Uses, Benefits, Side Effects, and Medicinal Properties

काठेकार, फर्कफल, काठआँवली, Averrhoe acida :